سرگیجه چیست و چه انواعی دارد؟
سرگیجه (Vertigo) یک حالت است که در آن فرد احساس می‌کند محیط اطراف یا خودش در حال چرخش یا حرکت هستند. درحالی‌که در واقعیت هیچ حرکتی وجود ندارد. دلایل سرگیجه می‌تواند ناشی از مشکلات مختلفی باشد که عمدتاً به بخش تعادلی گوش داخلی، سیستم عصبی مرکزی یا سایر عوامل مرتبط است.
انواع سرگیجه به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود: سرگیجه محیطی و سرگیجه مرکزی. هر یک از این انواع ویژگی‌ها و نشانه‌های خاص خود را دارند و در موارد جزئی‌تر به دسته‌بندی‌های دقیق‌تری هم طبقه‌بندی می‌شود:
1. سرگیجه محیطی
این نوع سرگیجه ناشی از وجود مشکل یا مشکلاتی در گوش داخلی یا عصب وستیبولار است.
2. سرگیجه مرکزی
این نوع سرگیجه به علت بروز مشکل یا اختلال در مغز یا سیستم عصبی مرکزی ایجاد می‌شود.
3. سایر انواع سرگیجه
- سرگیجه ناشی از اضطراب یا حملات پانیک
- سرگیجه ناشی از افت فشار خون
- سرگیجه ناشی از کم‌خونی یا کمبود ویتامین‌ها
- سرگیجه وضعیتی ناشی از تغییر حالت بدن مانند: برخاستن سریع
علت سرگیجه چیست؟
علت سرگیجه به عوامل متعددی بستگی دارد و می‌تواند ناشی از مشکلات گوش داخلی، سیستم عصبی مرکزی یا سایر مسائل پزشکی باشد. دلایل اصلی سرگیجه در ادامه به طور دقیق بررسی خواهد شد:
- سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم حمله‌ای یا BPPV: یکی از شایع‌ترین علت سرگیجه مرتبط با گوش داخلی است که تجمع کریستال‌های کلسیمی در گوش داخلی باعث تحریک حسگرهای تعادل می‌شود و معمولاً با تغییر وضعیت سر ایجاد می‌شود.
- التهاب عصب وستیبولار: عفونت ویروسی یا باکتریایی می‌تواند عصب مسئول تعادل را ملتهب کند. این مورد از علت سرگیجه مرتبط با گوش داخلی است و عمدتاً با تهوع و استفراغ همراه خواهد بود.
- بیماری منییر: یکی دیگر از دلایل سرگیجه مرتبط با گوش داخلی؛ بیماری منییر است که ناشی از تجمع مایع در گوش داخلی بوده و با وزوز گوش و کاهش شنوایی خود را به نمایش می‌گذارد.
- عفونت گوش میانی یا داخلی: اگر از ما بپرسید که سرگیجه نشانه چیست؟ به شما خواهیم گفت یکی دیگر از دلایل سرگیجه عفونت گوش است که در کنار سایر علائم تعادل شما را بر هم می‌زند.
- میگرن وستیبولار: میگرن خود علت سرگیجه مرتبط با مغز و سیستم عصبی مرکزی است. حساسیت به نور و صدا در میگرن باعث ایجاد سرگیجه است.
- دیابت یا افت قند خون: سرگیجه نشانه چیست؟ کاهش قند خون یکی دیگر از دلایل سرگیجه است. سرگیجه همراه با افت قند در بیماران دیابتی می‌تواند تعادل و هوشیاری را تحت‌تأثیر قرار دهد.
- سکته مغزی یا ایسکمی: کاهش خون‌رسانی به مغز می‌تواند سرگیجه و علائم دیگری مانند: ضعف یا بی‌حسی ایجاد کند.
- تومور مغزی: اگر تومور در بخش‌های مرتبط با تعادل قرار داشته باشد، از دلایل و علت‌های سرگیجه خواهد بود.
- مولتیپل اسکلروزیس (MS): اختلالات و بیماری‌های مربوط به سیستم عصبی مرکزی ممکن است باعث سرگیجه شوند.
- افت فشار خون: کاهش ناگهانی فشار خون مثلاً هنگام بلند شدن سریع می‌تواند سرگیجه ایجاد کند.
- کم‌خونی: پایین آمدن سطح هموگلوبین خون باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به مغز و ایجاد احساس سرگیجه می‌شود.
- استرس و اضطراب: حملات پانیک و اضطراب در برخی افراد همراه با احساس سرگیجه است.
- کم‌آبی بدن: سرگیجه نشانه چیست؟ اگر بدن در وضعیت کم‌آبی قرار بگیرد، شما را با احساس ضعف، بی‌حالی و سرگیجه آگاه خواهد کرد. زیرا کاهش مایعات در بدن تعادل را مختل می‌کند.
- مصرف برخی داروها: داروهای آرام‌بخش، آنتی‌هیستامین‌ها و برخی آنتی‌بیوتیک‌ها از دلایل سرگیجه هستند. چراکه عوارض این داروها در برخی افراد با سرگیجه مشخص می‌شود.
نشانه سرگیجه خطرناک چیست؟
سرگیجه به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود، اما در برخی موارد ممکن است نشان‌دهنده یک وضعیت خطرناک یا اورژانسی باشد. موارد زیر نشانه‌های خطرناک سرگیجه هستند که در صورت مشاهده نیاز به ارزیابی فوری پزشکی دارند:
1. داشتن علائم عصبی
اگر سرگیجه شما همراه با ضعف یا بی‌حسی در یک طرف بدن، مشکل در تکلم یا لکنت زبان، اختلال در بینایی (تاری دید، دوبینی یا از دست دادن دید)، عدم تعادل شدید یا افتادن مکرر و سردرد شدید و ناگهانی باشد، یک علامت هشداردهنده جدی است. چراکه این نشانه‌های خطرناک همراه با سرگیجه احتمال سکته مغزی، حملات ایسکمی گذرا (TIA) و تومور یا خونریزی مغزی را در پی دارد.
2. کاهش یا از دست دادن شنوایی
درصورتی‌که سرگیجه با وزوز گوش شدید، احساس پری یا فشار در گوش و کاهش شنوایی ناگهانی در یک گوش اتفاق بیفتد احتمال وجود بیماری منییر، نوروما (تومور عصب شنوایی) و عفونت گوش داخلی وجود دارد.
3. تغییرات در هوشیاری یا شناخت
گاهی اوقات سرگیجه با گیجی یا ناتوانی در تمرکز، بیهوشی یا احساس نزدیک شدن به غش و تشنج همراه خواهد بود. در چنین شرایطی افت شدید فشار خون، کمبود اکسیژن یا خون‌رسانی ناقص به مغز و ایجاد اختلالات قلبی یا عصبی رخ خواهد داد.
4. سرگیجه مداوم و غیرقابل‌توضیح
سرگیجه‌ای که بیش از چند ساعت یا چند روز ادامه پیدا کند و به درمان‌های اولیه پاسخ ندهد، از نشانه‌های خطرناک سرگیجه است. زیرا خطر ابتلا به عفونت یا التهاب گوش داخلی یا مغز و بیماری‌های عصبی مزمن مانند: مولتیپل اسکلروزیس (MS) را بالا میبرد.
5. سرگیجه همراه با تب یا عفونت
تب بالا همراه با سرگیجه، سردرد شدید و گردن درد به شما خطر ابتلا به مننژیت یا عفونت‌های سیستم عصبی مرکزی و التهاب گوش میانی یا داخلی را هشدار می‌دهد.
6. سرگیجه پس از ضربه به سر
سرگیجه‌ای که بعد از ضربه به سر و همراه با سردرد، حالت تهوع یا اختلال در هوشیاری رخ دهد احتمال آسیب مغزی یا خونریزی داخلی و شکستگی استخوان‌های جمجمه یا گوش را در پی دارد.
7. مشکلات قلبی یا عروقی
از دیگر نشانه‌های خطرناک سرگیجه که باید آن را به شدت جدی گرفت داشتن علائم دیگری با سرگیجه مانند: تپش قلب، درد قفسه سینه، تنگی نفس، افت فشار خون یا تغییرات ناگهانی در وضعیت مثل سرگیجه هنگام بلند شدن است. این علائم خبر از اختلالات قلبی همچون: آریتمی، نارسایی قلبی، شوک هیپوولومیک یا کم‌خونی شدید دارد.
چه زمانی برای سرگیجه باید به پزشک مراجعه کرد؟
تا این جا شما با مفهوم، علت، نشانه و دلایل سرگیجه آشنا شدید. در برخی موارد کمی استراحت و مصرف یک غذای مقوی می‌تواند سرگیجه را برطرف کند؛ اما اگر سرگیجه با هر یک از علائم زیر همراه بود، فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- اگر سرگیجه مداوم یا شدید است.
- تهوع و استفراغ شدید
- وزوز گوش
- ضعف یا بی‌حسی در یک طرف بدن
- اختلال در بینایی یا تکلم
- سردرد ناگهانی و شدید
- تب بالا یا سفتی گردن
- سرگیجه‌ای که پس از آسیب به سر ایجاد شود.
- کاهش یا از دست دادن شنوایی ناگهانی
- دقت داشته باشید که در موارد جدی، مراجعه به اورژانس ضروری است.
راه تشخیص علت سرگیجه:
آشنایی با علائم، نشانه‌ها و انواع سرگیجه می‌تواند به تشخیص علت آن کمک کند؛ اما پزشکان زمانی دلایل سرگیجه را به‌درستی تشخیص می‌دهند که علاوه بر بررسی‌های بالینی از موارد زیر استفاده کنند:
- آزمایش خون
- تصویربرداری مغزی مانند MRI یا CT اسکن
- تست‌های شنوایی و تعادل
روش درمان سرگیجه
پس از کشف علت سرگیجه پزشک بسته به دلایل ایجاد و شدت عارضه شروع به درمان آن خواهند کرد. روش‌های درمان علت سرگیجه به‌قرار زیر هستند:
1. درمان‌های غیر داروی
- مثل فیزیوتراپی مانور Epley برای ورتیگو
- تکنیک‌های تنفسی و آرامش‌بخش برای استرس
- تغییرات سبک زندگی
2. دارو درمانی
چه داروهایی برای سرگیجه استفاده می‌شود؟
داروهای مناسب برای درمان سرگیجه به علت و نوع سرگیجه بستگی دارند. در زیر فهرستی از داروهای معمول برای مدیریت سرگیجه ارائه شده است. توجه داشته باشید بدون تشخیص و تجویز پزشک پس از بررسی‌های لازم به‌هیچ‌عنوان خودسرانه از این داروها استفاده نکنید:
برای سرگیجه‌های مرتبط با اختلالات گوش:
- بتاهیستین (Betahistine): به جهت بهبود جریان خون در گوش داخلی
- دیورتیک‌ها مانند هیدروکلروتیازید: در صورت تجمع مایعات در گوش داخلی
- پروکلروپرازین یا متوکلروپرامید: برای کنترل تهوع و استفراغ مرتبط با سرگیجه
برای سرگیجه‌های ناشی از اضطراب یا اختلالات روانی:
- بنزودیازپین‌ها مانند دیازپام یا کلونازپام: برای کاهش اضطراب و آرام کردن سیستم عصبی.
- داروهای ضد افسردگی‌ها مانند SSRIs: برای درمان اختلالات روانی مرتبط با سرگیجه.
برای سرگیجه‌های ناشی از میگرن:
- داروهای پیشگیرانه میگرن همچون پروپرانولول یا توپیرامات
- تریپتان‌ها مثل سوماتریپتان: رفع حملات حاد میگرن.
- برای سرگیجه ناشی از فشار خون پایین یا مشکلات قلبی:
- داروهای تنظیم‌کننده فشار خون: بسته به علت، ممکن است داروهای کاهنده یا افزایش‌دهنده فشار خون تجویز شوند.
برای سرگیجه‌های ناشی از عفونت یا التهاب گوش:
- آنتی‌بیوتیک‌ها یا ضد ویروس‌ها: اگر علت عفونت باشد.
- کورتیکواستروئیدها همچون پردنیزولون: برای کاهش التهاب گوش داخلی.
برای سرگیجه‌های ناشی از کمبود ویتامین یا مشکلات متابولیک:
- مکمل‌های ویتامین B۱۲ یا آهن: در صورت تشخیص کمبود این منابع.
چگونه رژیم‌ها باعث بروز سرگیجه می‌شوند؟
- کاهش شدید کالری دریافتی یا گرسنگی طولانی‌مدت
- کمبود مواد مغذی به‌ویژه آهن، منیزیم و ویتامین B۱۲
- مصرف بیش از حد قند یا کربوهیدرات ساده مانند نان سفید، شیرینی و برنج
- کم‌آبی بدن (دهیدراسیون)
- مصرف نمک بسیار کم یا زیاد
- حساسیت‌های غذایی
- مصرف بیش از حد کافئین یا الکل
همه این موارد از دلایل سرگیجه ناشی از رژیم غذایی نامتعادل و غیراصولی است. داشتن رژیمی متعادل و متنوع که شامل همه گروه‌های غذایی باشد، مانع از بروز سرگیجه ناشی از سبک زندگی اشتباه خواهد شد.
کلام آخر
رژیم غذایی می‌تواند نقش مهمی در بروز سرگیجه داشته باشد. نوع تغذیه و شیوه رژیم گرفتن می‌تواند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر سیستم بدن و تعادل تأثیر بگذارد. محدودیت شدید کالری یا گرسنگی طولانی‌مدت، کمبود مواد مغذی، مصرف بیش از حد قند یا کربوهیدرات ساده و کم‌آبی نمونه‌ای از دلایل سرگیجه ناشی از پیروی از رژیم غذایی نادرست است.
به همین دلیل پیشنهاد می‌کنیم با استفاده از یک جلسه مشاوره رایگان با متخصصین تغذیه ناجی بلاگدر رابطه با بهترین رژیم غذایی مانند رژیم مزوبولیک گفت و گو کنید.
مخاطب عزیز! این مطلب جنبه آموزشی و اطلاعات عمومی دارد. همچنین بر اساس علم روز دنیا نوشته شده است. با این حال اگر مشکل و یا بیماری جسمی دارید، برای اجرای آن فقط با پزشک متخصص مشورت کنید.
منابع
وب
nhs.uk
سنبله
لنز
myHealth.alberta
سلامت بسیار خوب
نوشته دلایل سرگیجه، نشانه‌های خطرناک و روش درمان آن چیست؟ اولین بار در ناجی بلاگ پدیدار شد.