عوارض دانه چیا: دانه‌های ریز و براق چیا این روزها همه جا (از صبحانه‌های اینستاگرامی گرفته تا لیست سوپرفودهای پیشنهادی درمانگران تغذیه) هستند؛ اما پشت این ظاهر بی‌خطر، واقعیتی پنهان است که کمتر کسی درباره‌اش صحبت می‌کند؛ درواقع چیا می‌تواند برای بعضی افراد مضر باشد. بله، درست شنیدید! این دانه اگر بدون آگاهی مصرف شود، ممکن است به جای تقویت بدن، به آن آسیب بزند.
در این مطلب سلامت، قرار نیست فقط هشدار بدهیم؛ قرار است صادقانه، علمی و به زبان ساده برایتان توضیح دهیم که مصرف دانه چیا برای چه کسانی مضر است و چرا بعضی‌ها با خوردن آن دچار نفخ، آلرژی یا افت فشار می‌شوند. در نتیجه اگر فکر می‌کردید، طبیعی بودن یعنی بی‌خطر بودن، این مطلب می‌تواند دیدگاهتان را تغییر دهد.
چه کسانی نباید دانه چیا مصرف کنند؟
۱. افرادی که با مشکلات گوارشی درگیر هستند
دانه چیا با داشتن فیبر بالا می‌تواند هضم غذا را بهبود دهد و جلوی یبوست را بگیرد اما همین ویژگی می‌تواند برای گروهی از افراد مشکل ایجاد کند. مثلا کسانی که معده حساسی دارند یا کسانی که از نفخ، یبوست یا سندروم روده تحریک پذیر رنج می‌برند، جزو این دسته هستند؛ درد شکم، نفخ، یبوست یا حتی اسهال از مشکلات رایجی حساب می‌شود که این افراد بعد از مصرف چیا تجربه می‌کنند. توجه داشته باشید که این دانه برای هضم شدن، نیاز به آب زیاد دارد. در غیر این صورت، فیبر موجود در آن به‌جای کمک، باعث تشدید ناراحتی‌های گوارشی می‌شود.
اگر معده حساسی دارید، با مقدار خیلی کم (مثلا نصف قاشق چای خوری) شروع کرده و حتما آن را چند ساعت در آب یا مایعات خیس کنید. همچنین مصرف آب کافی در طول روز را فراموش نکنید. چرا؟ چون این دانه‌ها آب جذب می‌کنند و اگر بدن شما هیدراته نباشد، ممکن است به جای کمک، دردسر درست کنند!
۲. افرادی که داروهای خاص مصرف می‌کنند
تخم چیا با وجود خواص مفیدش، می‌تواند در عملکرد بعضی از داروها اختلال ایجاد کند. پس اگر دارویی خاص مصرف می‌کنید، بهتر است درباره‌ی مصرف منظم چیا با پزشک مشورت داشته باشید. در ادامه، چند مورد از تداخل‌های مهم و مضرات دانه چیا را توضیح داده‌ایم:
داروهای دیابت: چیا به دلیل فیبر بالا و چربی‌های سالمی که دارد، می‌تواند به کاهش قند خون کمک کند. اما اگر همزمان داروهای کاهنده قند خون مصرف می‌کنید، مصرف زیاد چیا ممکن است باعث افت زیاد قند خون شود و خطر سرگیجه، ضعف یا حتی بیهوشی را بالا ببرد.
داروهای فشار خون: چربی‌های امگا۳ موجود در چیا گاهی باعث پایین آمدن فشار خون می‌شوند. اگر داروی فشار خون مصرف می‌کنید، شاید خوردن زیاد چیا باعث افت شدید فشار، احساس سبکی سر یا بی‌حالی شود.
داروهای رقیق‌کننده خون (مانند وارفارین): چیا منبع خوبی از امگا3 است و این ماده ممکن است روند انعقاد خون را کندتر کند. پس اگر از داروهای رقیق کننده استفاده می‌کنید، احتمال دارد که مصرف بیش‌ازحد چیا، خطر خونریزی را افزایش دهد.
مکمل‌های معدنی (آهن، روی، کلسیم): فیبر و ترکیباتی مانند اسید فیتیک موجود در دانه چیا می‌توانند جذب برخی مواد معدنی مهم را کاهش دهند. اگر مکمل‌های آهن، روی یا کلسیم مصرف می‌کنید، بهتر است چیا را با فاصله چند ساعته بخورید تا جذب این مواد دچار مشکل نشود.
عوارض دانه چیا، برای جلوگیری از این تداخل‌ها، بهترین کار این است که تخم چیا را حداقل 2 تا 3 ساعت با فاصله از داروها یا مکمل‌ها مصرف کنید. همچنین در صورت ابتلا به بیماری خاص یا مصرف داروی دائمی، حتما از پزشک خود درباره‌ی میزان و زمان مصرف چیا بپرسید.
۳. افراد دیابتی، به‌ویژه کسانی که دارو یا انسولین استفاده می‌کنند
هر چند که چیا می‌تواند به کنترل قند خون کمک کند اما شاید برای کسانی که دیابت دارند و دارو مصرف می‌کنند، این ویژگی باعث افت شدید قند خون (هیپوگلیسمی) شود. در این شرایط نشانه‌هایی مثل تپش قلب، تعریق، لرزش، ضعف و سردرد می‌تواند در این افراد ظاهر شود. پس برای دیابتی‌ها بهتر است، میزان مصرف چیا را با دقت تنظیم کنند و با پزشک مشورت داشته باشند (به‌ویژه اگر دارو یا انسولین استفاده می‌کنند).
۴. کسانی که به دانه‌ها یا آجیل‌ها حساسیت دارند
در پاسخ به سوال دانه چیا برای چه کسانی مضر است، نباید افراد دارای آلرژی را فراموش کنیم. هرچند آلرژی به چیا شایع نیست اما اگر به دانه‌هایی مثل کنجد، تخم کتان یا بعضی از آجیل‌ها حساسیت دارید، احتمال دارد به چیا هم واکنش نشان دهید. به خاطر داشته باشید که علائم آلرژی شامل خارش پوست، کهیر، تنگی نفس، سرفه یا حتی تورم گلو می‌شود. در نتیجه اگر سابقه حساسیت به دانه‌ها دارید و برای اولین بار از چیا استفاده می‌کنید، با مقدار بسیار کم شروع کرده و بدن‌تان را زیر نظر بگیرید. حواستان باشد که در صورت مشاهده و بروز علائم، مصرف را قطع کرده و به پزشک مراجعه کنید.
۵. زنانی که باردار و شیرده هستند
واضح است که در دوران بارداری و شیردهی، بدن در حالت حساسی قرار دارد و باید با دقت بیشتری انتخاب‌های غذایی صورت گیرد. چیا سرشار از امگا ۳ و پروتئین است اما مصرف آن در این دوران به‌خاطر اثرات احتمالی بر فشار خون، دستگاه گوارش و نبود اطلاعات کافی درباره تأثیر آن روی جنین یا شیر مادر، باید با احتیاط انجام شود. در نتیجه اگر باردار یا شیرده هستید، حتما قبل از مصرف منظم چیا با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.
۶. خانم‌هایی که دچار کم‌خونی هستند یا قاعدگی‌های سنگین دارند
دانه چیا حاوی ماده‌ای به نام فیتات است که شاید مانع جذب برخی مواد معدنی از جمله آهن، کلسیم و روی شود. خانم‌هایی که کم خونی دارند یا در دوران قاعدگی مقدار زیادی خون از دست می‌دهند، باید به این موضوع توجه زیادی داشته باشند. توصیه می‌کنیم چیا را در کنار منابع غذایی آهن دار مثل گوشت قرمز، عدس یا مکمل‌های تجویزی مصرف کنید و آن را تنها منبع تأمین آهن ندانید.
۷. افرادی که در بلع غذا مشکل دارند و چیا را بدون آب مصرف می‌کنند
یکی از خطرات جدی چیا، توانایی بالای آن در جذب آب و افزایش حجم است. زیرا چیا در تماس با مایعات به‌سرعت حجیم و ژله‌ای می‌شود. به همین دلیل اگر دانه‌ها را خشک بخورید یا به‌خوبی نجوید، ممکن است در گلو گیر کنند و برای شما خطر خفگی داشته باشد. دقت کنید که این مورد به‌خصوص برای کسانی که سریع غذا می‌خورند یا مشکلات بلع دارند، نگران‌کننده است. البته این خطر کودکان و سالمندان را بیشتر تهدید می‌کند. بهترین راه پیشگیری، مصرف چیا پس از خیس خوردن کامل آن در مایعات است. از ما می‌شنوید، همیشه چیا را قبل از مصرف حداقل 15 تا 30 دقیقه در آب، شیر یا مایعات دیگر قرار دهید و از خوردن آن به‌صورت خشک پرهیز کنید.
۸. کسانی که رژیم کاهش وزن دارند ولی بی‌برنامه غذا می‌خورند
عوارض دانه چیا، چیا کالری نسبتا بالایی دارد، مخصوصا اگر در مقادیر زیاد مصرف شود. اگر بدون در نظر گرفتن مجموع کالری روزانه، چند قاشق چیا به رژیم‌تان اضافه کنید، امکان دارد که به جای کاهش وزن، دچار افزایش وزن شوید. پس در مصرف چیا تعادل را رعایت کنید. در کل روزانه 1 تا 2.5 قاشق غذاخوری (نه بیشتر) کافی است. حواستان باشد که حتما مقدار مصرف را در حساب کالری روزانه‌تان لحاظ کنید.
۹. افرادی که عمل جراحی در پیش دارند
یکی دیگر از اثرات جانبی دانه چیا، رقیق کردن خون است که اگر به‌صورت مداوم و در حجم بالا مصرف شود، ممکن است در دوران قبل یا بعد از جراحی باعث افزایش خونریزی یا تأخیر در بهبود زخم‌ها شود؛ پس در این مواقع دانه چیا منع مصرف دارد. توصیه می‌شود حداقل دو هفته پیش از هرگونه عمل جراحی، مصرف دانه چیا را متوقف کنید و پزشک جراح خود را در جریان مصرف این دانه بگذارید.
۱۰. اشخاصی که دارای مشکلات کلیوی هستند
اگر دچار بیماری مزمن کلیه هستید، مراقب میزان فسفر و پتاسیم دریافتی خود باشید. چیا در هر وعده حاوی 244 میلی‌گرم فسفر و 115 میلی‌گرم پتاسیم است و احتمال دارد که در این زمینه برای شما مشکل ساز شود. همچنین به دلیل داشتن مقدار زیاد اگزالات، مصرف زیاد چیا ممکن است خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهد.