اصطلاح چوب‌کاری نفرمایید در معنای واقعی، اشاره به تنبیه یا مجازات کسی با استفاده از چوب دارد؛ روشی که از گذشته‌های بسیار دور، به‌عنوان ابزاری برای سیاست کردن و گوشمالی دادن به افراد به کار می‌رفته است.
اما در کاربرد مجازی و امروزی، این عبارت به معنای دیگری نیز به کار می‌رود: یعنی کسی را با محبت، لطف یا پذیرایی بیش‌ازحد شرمنده و خجل کردن. این شرمندگی ممکن است از آن باشد که شخص، چنین انتظاری نداشته، یا حتی در گذشته در حق تو نیکی نکرده، ولی تو با مهربانی و بزرگواری با او برخورد می‌کنی. گاهی هم مقصود این است که کسی را با انعام و اکرام بسیار، فراتر از وظیفه و انتظار، تحت تأثیر قرار دهی.
کاربرد روزمره اصطلاح چوب‌کاری نفرمایید
در محاورات، هنگامی که کسی احساس کند محبت یا توجه بیش‌ازاندازه‌ای به او شده، برای ابراز خجالت یا تشکر، می‌گوید:
-
«چوب‌کاری نفرمایید»
-
«فلانی مرا چوب‌کاری می‌کند»
-
یا با لحنی فروتنانه‌تر: «خودم شرمنده‌ام، دیگر چوب‌کاری نفرمایید»
ریشه تاریخی اصطلاح چوب‌کاری نفرمایید
چوب‌کاری در معنای اصلی خود، یکی از کهن‌ترین شیوه‌های تنبیه در تاریخ بشر است. از همان روزگاری که انسان ابزار و سلاحی جز چوب نداشت، این وسیله نه‌تنها برای شکار و ساخت‌وساز، بلکه برای مجازات نیز به کار می‌رفت.
در گذشته، کودکان بازیگوش را با شاخه‌های باریک تنبیه می‌کردند و در دوران مردسالاری، برخی مردان، همسرانشان را (به‌ویژه با چوب‌های سختی مانند چوب انار که ضربه‌هایش دردناک و بدن را متورم می‌کرد) مجازات می‌نمودند.
با گذشت زمان، چوب‌کاری از فضای خانه وارد عرصه سیاست و حکومت شد. در نظام‌های قدیمی، گاه مجازات محکومان به این شکل بود که اگر حکم مرگ داشتند، آن‌قدر با چوب به شکمشان می‌زدند تا از خونریزی داخلی جان بسپارند.
اگر جرمشان سبک‌تر بود، به تعداد معینی ضربه چوب، جریمه نقدی، تبعید یا نفی بلد محکوم می‌شدند. این شیوه بیشتر برای تنبیه مقامات بلندپایه، مانند شاهزادگان، فرماندهان و حکام ولایات، به‌کار می‌رفت تا برای دیگران نیز درس عبرتی باشد.
چوب‌کاری در دوره قاجار
گرچه چوب زدن از دیرباز در ایران رواج داشت، اما اوج شهرت اصطلاح «چوب‌کاری» به دوران قاجار، به‌ویژه زمان صدارت میرزا تقی‌خان امیرکبیر بازمی‌گردد. او برای برقراری نظم و مقابله با سستی و فساد در دستگاه حکومتی، حتی شاهزادگان و نزدیکان دربار را نیز از این مجازات معاف نمی‌کرد.
بر اساس اسناد موجود، در دوران صدارت او، حدود چهارده نفر از عموها، عموزاده‌ها و حتی پسران ناصرالدین‌شاه به دلیل قصور یا خطا، چوب خورده و جریمه شدند. اما پس از قتل امیرکبیر، این سختگیری‌ها رو به افول گذاشت و به تدریج از میان رفت.
امروز وقتی در گفت‌وگوها می‌گوییم: «فلانی مرا چوب‌کاری می‌کند»، دیگر خبری از چوب و تنبیه بدنی نیست؛ بلکه این عبارت یادگاری زبانی از دوره قاجار است که اکنون به معنی محبت یا لطف بیش‌ازحد و شرمنده کردن طرف مقابل به کار می‌رود.
امیدوارم از مطلب امروز استفاده کرده باشید. شما همواره می توانید سوالات، بازی های فکری، پازل ها و تست های شخصیت شناسی بیشتر را در بخش تفریح و سرگرمی ناجی بلاگ مشاهده و مطالعه کنید. در صورت تمایل آنها را با دوستان خود به اشتراک بگذارید. به خصوص آنهایی که علاقمندند خود را بهتر بشناسند. ما را در شبکه های اجتماعی اینستاگرام و فیس بوک دنبال کرده و نظرات و پیشنهادات خود را مطرح کنید.