در حالی که دولت سالانه میلیاردها تومان برای توسعه اینترنت و فیلترینگ هزینه می‌کند، یک بازار زیرزمینی و نیمه‌رسمی با گردش مالی کلان در حال رشد است؛ بازاری که از فیلترینگ تغذیه می‌کند و در برابر هرگونه اصلاح مقاومت دارد. بر اساس آمار مرکز پژوهش‌های مجلس، بیش از ۷۰ درصد کاربران ایرانی از ابزارهای عبور از فیلتر استفاده می‌کنند و گردش مالی این بازار به ۳۰ تا ۶۰ هزار میلیارد تومان در سال رسیده است.
این خبر بر اساس داده‌های مرکز پژوهش‌های مجلس، رسانه‌ها و تحلیل‌های اقتصادی، پرده از یک چرخه پرسود برمی‌دارد که در آن فیلترینگ به ابزاری برای درآمدزایی گروه‌های خاص تبدیل شده است.
گردش مالی بازار فیلترینگ ایران
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۱۴۰۲، بیش از ۷۰ درصد کاربران اینترنت در ایران برای دسترسی به پلتفرم‌های مسدودشده مانند اینستاگرام، یوتیوب، تلگرام و واتس‌اپ از فیلترشکن و وی‌پی‌ان استفاده می‌کنند. این آمار نشان می‌دهد که فیلترینگ نه‌تنها نتوانسته دسترسی کاربران را محدود کند، بلکه به یک تجارت چند ده هزار میلیارد تومانی دامن زده است.
۲. گردش مالی ۶۰ هزار میلیارد تومانی بازار فیلترینگ!
تحلیل‌های نهادهای پژوهشی مستقل نشان می‌دهد که بازار خرید و فروش وی‌پی‌ان و ابزارهای عبور از فیلتر در ایران سالانه بین ۳۰ تا ۶۰ هزار میلیارد تومان گردش مالی دارد. این رقم پس از فیلترینگ گسترده اینستاگرام و واتس‌اپ با رشد چشمگیری روبه‌رو شده است.
نکته عجیب اینجاست که بسیاری از فروشندگان این ابزارها به‌صورت نیمه‌رسمی فعالیت می‌کنند:
-
درگاه پرداخت رسمی دارند.
-
در مارکت‌های داخلی تبلیغ می‌شوند.
-
حتی برخی از آن‌ها دامنه ir. دارند و علنی کار می‌کنند!
این یعنی فیلترینگ یک بازار قانون‌گریز اما شفاف (!) ایجاد کرده که سود آن به جیب گروه‌های خاص می‌رود، نه خزانه دولت.
بازیگران پشت پرده: چه کسانی از فیلترینگ سود می‌برند؟
بررسی‌ها نشان می‌دهد که چند گروه عمده از تداوم فیلترینگ منفعت می‌برند:
الف) فروشندگان وی‌پی‌ان و فیلترشکن‌ها
از کانال‌های تلگرامی با صدها هزار عضو تا سایت‌های رسمی ایرانی، این گروه به‌صورت مستقیم از فروش سرویس‌های عبور از فیلتر درآمدزایی می‌کنند. برخی از این فروشندگان حتی تبلیغات تلویزیونی هم داشته‌اند!
ب) اپراتورها و شرکت‌های خدمات اینترنتی
با کند شدن اینترنت بین‌الملل و مسدود شدن پلتفرم‌های خارجی، کاربران به سمت سرویس‌های داخلی هدایت می‌شوند. این موضوع به شرکت‌های ارائه‌دهنده سرویس ابری، CDN و پیام‌رسان‌های داخلی سود کلانی رسانده است.
ج) نهادهای نظارتی و برخی سازمان‌های وابسته
برخی گزارش‌ها از فروش مجوزهای خاص برای دسترسی به اینترنت آزاد به شرکت‌های خاص خبر می‌دهند. این در حالی است که عموم مردم با محدودیت‌های شدید روبه‌رو هستند.
تأثیر فیلترینگ بر رسانه‌ها و اقتصاد دیجیتال
فیلترینگ نه‌تنها کاربران، بلکه رسانه‌ها و کسب‌وکارهای دیجیتال را نیز تحت تأثیر قرار داده است:
-
۶۰ درصد مدیران رسانه‌ها مشکلات مالی را دلیل اصلی تعطیلی یا کاهش فعالیت خود می‌دانند.
-
بسیاری از رسانه‌ها برای بقا به رپورتاژ آگهی و فروش بک‌لینک روی آورده‌اند.
-
کاهش مخاطب به دلیل مهاجرت کاربران به پلتفرم‌های خارجی، درآمد رسانه‌ها را تحلیل برده است.
آیا راه حلی وجود دارد؟
کارشناسان فضای مجازی معتقدند که فیلترینگ نه‌تنها مشکل امنیتی را حل نکرده، بلکه به یک بحران اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده است. برخی از راه‌حل‌های پیشنهادی:
-
شفاف‌سازی درآمدهای ناشی از فیلترینگ و بازگرداندن آن به چرخه اقتصاد رسمی.
-
رفع تدریجی محدودیت‌ها و ایجاد فضای رقابتی برای پلتفرم‌های داخلی.
-
جذب سرمایه‌گذاری خصوصی برای توسعه زیرساخت‌های اینترنتی.
فیلترینگ؛ سیاستی شکست‌خورده یا تجارتی پرسود؟
آمار و گزارش‌ها نشان می‌دهد که فیلترینگ اینترنت در ایران به جای تأمین امنیت، به یک چرخه اقتصادی پرسود برای گروه‌های خاص تبدیل شده است. در حالی که مردم برای دسترسی به اطلاعات مجبور به پرداخت هزینه‌های گزاف هستند، بازیگران این بازار در سکوت به درآمدهای میلیاردی دست می‌یابند. آیا وقت آن نرسیده که سیاست‌گذاران به جای مقابله با کاربران، به فکر اصلاح این چرخه معیوب باشند؟
لطفا نظرات خود درباره این خبر را از طریق بخش “دیدگاه” با ما و خوانندگان محترم مجله اینترنتی ناجی بلاگ به اشتراک بگذارید.
نوشته بازار سیاه ۶۰ هزار میلیارد تومانی در سایه فیلترینگ! چه کسانی از محدودیت اینترنت پول پارو می‌کنند؟ اولین بار در ناجی بلاگ. پدیدار شد.