جشن پنجاه بدر، که به‌عنوان یکی از آیین‌های سنتی و باستانی ایرانی شناخته می‌شود، به‌ویژه در شهر قزوین برگزار می‌شود و نمادی از شکرگزاری برای نعمت‌های طبیعی، به‌خصوص بارش‌های بهاری، است.
تاریخچه جشن پنجاه بدر
جشن پنجاه بدر یک آیین قدیمی و سنتی است که ریشه‌های پیش از اسلامی دارد و به‌ویژه در قزوین رواج دارد. این جشن در روز پنجاهم سال، که مصادف با نوزدهم اردیبهشت در تقویم شمسی است، برگزار می‌شود. اهمیت آن به دلیل ارتباط با سپاسگزاری برای بارش‌های بهاری است، که در منطقه‌ای نیمه‌خشک مثل قزوین، نقش حیاتی در کشاورزی و زندگی روزمره دارد.
این آیین در تاریخ ۱۷ بهمن ۱۳۸۹در همایش چابهار با شماره ۱۸۵ به‌عنوان یکی از میراث‌های فرهنگی ناملموس ایران ثبت شد. این ثبت نشان‌دهنده ارزش فرهنگی و تلاش برای حفظ این سنت در برابر تغییرات مدرن است. جشن پنجاه بدر نه‌تنها یک مناسبت مذهبی، بلکه یک آیین اجتماعی و فرهنگی است که پیوند مردم با طبیعت را تقویت می‌کند.
زمان برگزاری جشن پنجاه بدر ۱۴۰۴
این جشن دقیقا ۵۰ روز بعد از آغاز بهار یعنی ۱۹ اردیبهشت ماه برگزار می‌گردد. در سال ۱۴۰۴ این روز برابر با جمعه ۱۹ اردیبهشت ماه است.
رسوم جشن پنجاه بدر
جشن پنجاه بدر معمولاً در باغستان‌های سنتی قزوین، به‌ویژه در محوطه مصلای راه‌ری، برگزار می‌شود. فعالیت‌های اصلی شامل موارد زیر است:
- گردش در طبیعت: مردم از بعدازظهر خانه‌هایشان را ترک کرده و به باغستان‌ها می‌روند تا عصر و شب را در دامان طبیعت سپری کنند.
- غذاهای سنتی: خوردن غذاهایی مثل آش رشته، دُیماج (غذایی تهیه‌شده از نان خشک، پنیر، گردو، کشمش، پیاز و سبزیجات مختلف)، هندوانه، نان، پنیر، و سبزیجات بخشی از رسوم است. این غذاها معمولاً به‌عنوان میان‌وعده یا شام در طبیعت مصرف می‌شوند.
- رسوم فرهنگی: یکی از رسوم جالب، رفتن به یک چاه قدیمی است. در این رسم، افراد سنگ‌های کوچکی برمی‌دارند، آرزویی می‌کنند، و سنگ را به دیوار چاه می‌چسبانند. باور بر این است که اگر سنگ به دیوار بچسبد، آرزو برآورده خواهد شد.
- موسیقی محلی: نواختن موسیقی محلی برای افزایش شادی و نشاط در جشن رایج است و به ایجاد فضای شاد کمک می‌کند.
- جنبه مذهبی: در گذشته، یک مسجد در باغستان‌ها وجود داشت که محل برگزاری نماز باران یا شکرگزاری بود، هرچند اکنون این مسجد تخریب شده است. اگر در ۵۰ روز اول سال بارش فراوان باشد، مردم نماز شکرگزاری می‌خوانند، و در غیر این صورت، برای باران دعا می‌کنند.
مقایسه با جشن‌های دیگر
جشن پنجاه بدر با جشن سیزده بدر (روز طبیعت) شباهت‌هایی دارد، اما تفاوت‌های مهمی نیز وجود دارد. سیزده بدر در سیزدهم فروردین برگزار می‌شود و بیشتر به‌عنوان پایان عید نوروز و خروج از خانه برای “بیرون کردن بدشگونی” شناخته می‌شود. در حالی که پنجاه بدر به‌طور خاص به قدردانی از باران و برکت طبیعت مربوط است و در روز پنجاهم سال برگزار می‌شود. برخلاف سیزده بدر که در سراسر ایران رایج است، پنجاه بدر بیشتر به قزوین محدود است و کمتر شناخته‌شده است.
اهمیت زیست‌محیطی و فرهنگی
در منطقه‌ای مثل قزوین با آب‌وهوای نیمه‌خشک، نگرانی‌های مربوط به خشکسالی و کمبود آب بسیار مهم است. جشن پنجاه بدر نه‌تنها یک آیین مذهبی، بلکه یادآوری اهمیت حفاظت از منابع طبیعی و قدردانی از باران است. این جشن هر ساله نه‌تنها حفظ شده، بلکه با گذشت زمان برجسته‌تر شده و نشان‌دهنده افزایش توجه به فرهنگ و سنت‌های محلی است.
| ویژگی | جزئیات |
|---|---|
| نام | پنجاه بدر |
| مکان | باغستان‌های سنتی قزوین، به‌ویژه مصلای راه‌ری |
| تاریخ | نوزدهم اردیبهشت (پنجاهم سال شمسی) |
| هدف | سپاسگزاری برای بارش باران، لذت بردن از طبیعت |
| فعالیت‌ها | پیک‌نیک، خوردن دُیماج، آرزو کردن با سنگ، موسیقی محلی |
| غذاهای ویژه | آش رشته، دُیماج، هندوانه، نان، پنیر، سبزیجات |
| اهمیت فرهنگی | ثبت در میراث فرهنگی ناملموس ایران (شماره ۱۸۵، ۲۰۱۱) |
| ریشه‌ها | پیش از اسلامی، با عناصر مذهبی پس از اسلام |
جشن پنجاه بدر یک آیین غنی و چندوجهی است که فرهنگ، مذهب، و طبیعت را در هم می‌آمیزد. این جشن نه‌تنها برای مردم قزوین یک مناسبت اجتماعی است، بلکه یادآوری اهمیت حفاظت از محیط‌زیست و قدردانی از نعمت‌های طبیعی است. با ثبت آن به‌عنوان میراث فرهنگی، تلاش‌هایی برای حفظ و ترویج این سنت در برابر تغییرات مدرن انجام شده است.
نوشته جشن پنجاه بدر چیست؟ + زمان برگزاری پنجاه بدر ۱۴۰۴ اولین بار در ناجی بلاگ. پدیدار شد.