زندگینامه امام هادی از تولد تا شهادت + همسر و فرزندان

امام هادی (علیه السلام) دهمین امام شیعیان، در تاریخ ۱۵ ذی الحجه ۲۱۲ هجری قمری در مدینه به دنیا آمد و در ۳ رجب سال ۲۵۴ هجری قمری در سامرا به شهادت رسید. ایشان به عنوان یک عالم بزرگ و پیشوای دینی در زمان خود با چالش های سیاسی و اجتماعی متعددی روبرو بود.

امام هادی (ع) به ترویج علم و دانش هدایت مردم به سوی حق و حقیقت و مبارزه با انحرافات فکری و اعتقادی پرداخت. از این رو ما در این مطلب از ناجی بلاگ تصمیم داریم متن کامل و جامعی از بیوگرافی و زندگینامه امام هادی از ولادت تا شهادت، همسر و فرزندان، خصوصیات فردی و اجتماعی و… را برایتان گردآوری کنیم.

خلاصه زندگینامه امام هادی (ع)

امام هادی یا امام علی النقی دهمین امام ما شیعیان و پسر امام جواد (ع) و بانویی فاضله به نام سمانه است که در ۸ سالگی به امامت رسید و مدت امامتشان ۳۴ سال بود. ایشان با نام واقعی علی بن محمد معروف به علی النقی در ۱۵ ذی الحجه سال ۲۱۲ ه.ق و در صریا شهری در مدینه دیده بر جهان گشود. ایشان فرزند خلف امام محمد تقی جوادالائمه (ع ) و سمانه می باشند.

محل تولد امام هادی(ع)

همانطور که گفته شد امام هادی (ع) امام دهم شیعیان در محلی به نام «صریا» در اطراف مدینه دیده به جهان گشودند.

والدین امام هادی (ع)

پدر امام هادی (ع)، امام جواد (ع) و مادر ایشان، «سمانه مغربیه» نام داشت که کنیزی با فضیلت و متقی بود.

همسر و فرزندان امام هادی (ع)

امام هادی (ع) در طول زندگانی خویش تنها یک همسر داشتند و آن حديثه خاتون يا (سليل) می بودند که از ایشان ۵ پسر و دختر بر جای گذاشتند. علمای شیعه از چهار پسر به نام های حسن، محمد، حسین و جعفر برای امام هادی یاد کرده اند. دختری نیز به او نسبت داده شده که شیخ مفید، نامش را عایشه و ابن شهرآشوب، او را عِلِّیّه خوانده است.

محمد پسر امام هادی (ع ) جوانی آراسته و پرهیزگار بود که یک سال قبل از پدر بزرگوارش فوت کرد و بسیاری گمان می کردند مقام ولایت به وی منتقل خواهد شد.

لقب های امام هادی (ع)

لقب های آن حضرت را نقی، امین، طیب، ناصح، مرتضی و… ذکر کرده اند. کنیه اش ابوالحسن است و به ایشان ابوالحسن ثالث می گویند. اما مشهورترین لقب امام دهم شیعیان، هادی است زیرا در زمان خود بهترین هدایت کننده مردم به سوی خیر بوده است. همچنین لازم است بدانید که شیعیان به امام هادی و امام حسن عسکری (ع) امامین عسکریین می گویند. زیرا در سامرا در منطقه ای به نام عسکر ساکن بودند. 

خصوصیات ظاهری و اخلاقی امام هادی (ع)

امام دهم شیعیان، امام هادی (ع) دارای قامتی متوسط، گونه هایش اندکی برآمده و سرخ و سفید و چشمانی درشت بود. لباس امام جبه ای خشن بود و او زیر پای خود حصیری پهن می کرد و زندگی ساده ای داشت.

ایشان انگشتری به انگشت داشتند که نقش انگشتر «اللّه ربّی و هو عصمتی من خلقه؛ خداوند پروردگار من است و حامی ام از شر آفریدگانش» گزارش شده است. همچنین نقش انگشتر دیگر وی، «حفظ العهود من أخلاق المعبود؛ پایبندی به پیمان ها از خُلق خداوند است» ثبت شده است.

امام هادی (ع) بسیار بخشنده بودند و همیشه بر لبانش تبسم بود، به طوری که هر غمگینی که بر وی می نگریست، شاد می شد. امام دارای شکوه و هیبتی بودند که همه افراد از جمله حاکمان آن زمان به ایشان احترام زیادی قائل بودند. حضرت هادی دارای خصال پسندیده و زهد و دانش فراوان بودند که بر مسائل فقهی و اسلامی تسلط کامل داشتند. شبها اوقات امام (ع) پیوسته به نماز و طاعت و تلاوت قرآن و راز و نیاز با معبود می گذشت.

مدت امامت امام علی النقی (ع)

علی بن محمد، در سال ۲۲۰ ه. ق در ۸ سالگی به امامت رسید اما به امامت رسیدن امام جواد (ع) در سن کم باعث شد که شیعیان تردیدی در امامت امام هادی (ع) نداشته باشند.

شیعیان پس از امام نهم، به استثنای عده اندکی، امامت امام هادی(ع) را پذیرفتند و آن عده اندک، موسی بن محمد، معروف به موسی مبرقع را امام دانستند. اما پس از مدتی این عده نیز امامت امام هادی را پذیرفتند.

دوران امامت علی بن محمد، امام دهم شیعیان، 33 سال بود که 7 سال از امامت خود را در دوره خلافت معتصم عباسی سپری کرد. پنج سال از دوران امامت خود را با خلافت واثق، چهارده سال با خلافت متوکل، شش ماه با خلافت مستنصر، دو سال و نه ماه با خلافت مستعین و هشت سال و اندی با خلافت معتزسپری نمود.

در زمان امام هادی اختناق شدیدی از سوی خلفای عباسی حاکم بود و ایشان از طریق سازمان وکالت و نامه نگاری با شیعیان در ارتباط بود و علی بن جعفر الهمانی، ابوعلی بن راشد و حسن بن عبد ربّه یا بنا به گزارش برخی فرزندش «علی» از وکیلان امام هادی بودند.

کاربر گرامی اگر نیاز به اطلاعات بیشتری از امام هادی (ع) دارید تا انتهای مطلب همراه ما باشید.

جایگاه امام هادی (ع) نزد اهل سنت

امام هادی (ع) نزد عالمان اهل سنت جایگاه ویژه ای داشته و همه آنان علم، سخاوت، زهد و عبادت امام هادی(ع) را ستوده اند و برای ایشان احترام قائل بوده اند. ماجرایی از سخاوت آن حضرت توسط ابن حجر هیثمی گزارش شده است.

اصحاب و یاران امام دهم (ع)

از میان یاران و اصحاب امام دهم می توان به علی بن جعفر میناوی ، ابن سکیت ، حضرت عبدالعظیم حسنی اشاره نمود. شمار اصحاب امام هادی(ع) را حدود 190 تن گفته اند. بر اساس رجال شیخ طوسی، تعداد کسانی که از آن حضرت حدیث نقل کرده اند بالغ بر 185 نفر می شود.

ابن شهر آشوب از افرادی همچون احمد بن حمزة بن یسع، صالح بن محمد همدانی، محمد بن جزک الجمال، یعقوب بن یزید الکاتب، ابوحسین بن هلال، ابراهیم بن اسحاق، خیران خادم و نضر بن محمد همدانی به عنوان افراد مورد اطمینان وی یاد کرده است.

همچنین از اصحاب وی داود بن زید، ابوسلیم زنکان، حسین بن محمد همدانی، احمد بن اسماعیل بن یقطین و بشر بن بشار نیشابوری، سلیمان بن جعفر مروزی، فتح بن یزید جرجانی و محمد بن سعید کلثوم، معاویه بن حکیم کوفی، علی بن معد بن محمد بغدادی و ابوحسن بن رجاء عبراتی و از وکیلان او از جعفر بن سهیل الصیقل نام برده است.

افرادی چون بشر بن بشار نیشابوری، فتح بن یزید جرجانی، حسین بن سعید اهوازی، حمدان بن اسحاق خراسانی، علی بن ابراهیم طالقانی، محمد بن علی کاشانی، ابراهیم بن شیبه اصفهانی، و ابومقاتل دیلمی از اصحاب آن حضرت در ایران بوده اند.

خلفای معاصر امام هادی (ع)

در طول دوران زندگی امام هادی (ع) چند تن از خلفای عباسی بر مسند قدرت نشسته بودند که عبارتند از:

• معتصم برادر مامون (از ۵ تا ۱۵ سالگی امام)
• واثق پسر معتصم (از ۱۵ تا ۲۰ سالگی امام)
• متوکل برادر واثق (۲۰ تا ۳۶ سالگی امام)
• منتصر پسر متوکل (۳۶ سالگی امام)
• مستعین پسر عموی منتصر (۳۶ تا ۴۰ سالگی امام)
• معتز پسر دیگر متوکل (۴۰ تا زمان شهادت امام)

فعالیت های امام هادی علیه السلام

امام هادی علیه السلام با این که شدیدا تحت نظر بود، اما از پای ننشست و فعالیت های خود را به شیوه ای مطابق اوضاع زمان خویش به پیش برد. از مهمترین فعالیت های ایشان این بود که به مردم از راه های گوناگون آگاهی داده و منصب امامت و مقام علمی خود را در طی سخنان خویش و در مناظرات و پرسش و پاسخ های علمی، آشکار کرده و تثبیت کنند. همچنین عدم مشروعیت حکومت بنی عباس را تبیین می کردند. یکی دیگر از محورهای فعالیت امام، آماده کردن مردم و شیعیان نسبت به غیبت حضرت مهدی علیه السلام بود. البته ایشان با نهایت احتیاط و جلوگیری از حساس شدن حکومت، این موضوع را به طور سربسته در ضمن سخنان خویش ذکر می فرمودند.

وضعیت علمی دوران امامت امام هادی (ع)

در حکومت بنی عباس از طرف خلفا به مسائل علمی و فرهنگی تمایل نشان داده می شد. در این زمان بسیاری از کتب سایر ملل به عربی ترجمه شد و همین امر موجب شد افکار مردم و اوضاع علمی جامعه متحول شود.

همچنین مکاتب کلامی مانند اشاعره و معتزله رونق گرفته بود و شبهاتی مانند جسمیت خداوند، جبرگرایی مطلق یا اختیار مطلق، حادث یا قدیم بودن قرآن و… مطرح می شد که موضع گیری امام هادی علیه السلام و پاسخ ایشان به چنین شبهاتی، اولا اصالت و حقانیت مواضع شیعه را نشان می داد و ثانیا مسلمین را از گرفتاری در دام چنین شبهاتی حفظ می کرد.

سایر اقدامات امام هادی علیه السلام

ایجاد آمادگی فکری شیعیان جهت ورود به عصر غیبت

فراهم کردن زمینه ورود شیعه به عصر غیبت، از اقدامات اساسی امامان شیعه علیه السلام بود، که همواره شیعیان را متوجه این امر می کردند. در این راستا امام هادی علیه السلام هم اقداماتی انجام داده اند:

• بیان روایات فراوان در مورد فرا رسیدن و نزدیک بودن عصر غیبت؛
• بشارت به ولادت حضرت حجت ومخفی بودن ولادت و هشدار این که مبادا مخفی بودن باعث تردید شما شیعیان گردد؛
• کم کردن تماس مستقیم شیعیان با حضرت؛ به طوری که در سامرا مسائل شیعیان از طریق نامه یا نمایندگان حضرت پاسخ داده می شد؛ تا از قبل برای شرایط و تکالیف عصر غیبت و ارتباط غیر مستقیم با امام آمادگی داشته باشند.
• تأیید برخی از کتب فقهی و اصول روایی شیعه
• ارجاع سؤالات شیعیان به وکلا و توجیه وکلا نسبت به پرسش های شیعیان؛ با توجه به انحرافات و شبهات آن روز.

مبارزه با انحرافات

غالیان کسانی بودند که بر مبنایی نادرست، امامان معصوم علیه السلام را تا مقام خدایی (نعوذبالله) بالا می بردند. امام هادی علیه السلام همانند امامان قبلی موضع خویش را در قبال آنان روشن می ساخت و آنان را از گروه شیعه نمی دانست و حتی در نامه های مختلف، غالیان را افرادی مشرک و کافر معرفی می فرمود و بیزاری خویش را از آنان به صورت آشکار اعلام می نمود.

گروه دیگری از منحرفان، صوفیان بودند که معمولاً با کناره گیری از دنیا، به شکل ریاکارانه در مقابل امام هادی علیه السلام می ایستادند. امام هادی علیه السلام شیعیان را از نزدیک شدن و هم نشینی با آنان و ورود به جلسه هایشان به شدت برحذر می داشت و آنان را هم نشینان شیطان و نابود کنندة پایه های دین و پیروان این گروه را نادانان می دانست و کسانی را که به آنها گرایش پیدا می کردند، احمق معرفی می فرمود.

تربیت نیرو و افراد شایسته

یکی از اقدامات و فعالیت های ائمه علیه السلام پرورش شاگردان و افراد شایسته بوده است. امام هادی علیه السلام نیز با توجه به پراکندگی شیعیان در مناطق مختلف و وجود شبهات و انحرافات، نیروهایی را که استعدادهای لازم را داشتند شناسایی کرده و آنان را جهت پیش برد اهداف اسلامی تربیت می فرمودند. این افراد افزون بر راویانی هستند که سخنان و روایات امام هادی علیه السلام را نقل می نمودند. برخی از این افراد همان کسانی هستند که وکالت آن حضرت را عهده دار بودند. برجسته ترین این افراد عبارتند از:

• عبدالعظیم حسنی (ره)، که مرقد وی در شهر ری می باشد و از یاران امام عسکری علیه السلام بوده است.
• حسن بن راشد، مشهور به ابوعلی و وکیل امام هادی علیه السلام بوده است.
• عثمان بن سعید عمری، که از یازده سالگی در محضر امام هادی علیه السلام بود و بعدها یکی از نایبان خاص امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف شده است.

تقویت سازمان وکالت

با توجه به لزوم ارتباط بین رهبری و پیروان و پراکندگی شیعیان در اقصی نقاط بلاد اسلامی و با وجود خفقان عباسی و لزوم حفظ شیعیان و از همه مهمتر با توجه به اینکه امام علیه السلام در حصر و تحت نظارت و کنترل بوده اند، خیلی از شیعیان در بلا تکلیفی به سر می بردند. به همین علت سازمان وکالت که به صورت مخفی شکل گرفته بود و از زمان امام صادق علیه السلام فعالیت خود را آغاز نمود، در دوران امام هادی علیه السلام نیاز به تمهیدات بیشتری داشت.

در زمان امام هادی علیه السلام شیعیان ایران، عراق، یمن ومصر ارتباط مستمر و خوبی با حضرت داشتند. وکلای امام علیه السلام علاوه بر جمع آوری خمس و ارسال آن به امام علیه السلام ، در مسائل کلامی و فقهی نیز نقش سازنده ای داشته اند و در جا انداختن امامت امام بعدی و ورود شیعه به عصر غیبت، تلاش خستگی ناپذیری از خود به نمایش گذاشتند. (البته گاهی افرادی از این وکلا دستخوش انحراف از خط امام علیه السلام شده و مورد تکذیب آن حضرت هم واقع می شدند. در این شرایط کسان دیگری جایگزین آنها می شدند)

این شبکه ارتباطی چنان اهمیت داشت که متوکل را به فکر کنترل و نابودی آن انداخت و با تشکیل نیروهایی ویژه به دستگیری، شکنجه، حبس و شهادت برخی از وکلای امام علیه السلام در نقاط مختلف اقدام کرد؛ اما موفق نشد این شبکه گسترده را از میان بردارد.

تبیین مقام شامخ امامت از طریق زیارت غدیریه و زیارت جامعه

در زمان امام هادی علیه السلام اصل امامت باید معرفی می گردید؛ چون ائمه علیهم السلام و فضائل و جایگاه ایشان رو به فراموشی می رفت. امام هادی علیه السلام پدران و اجداد گرامی خود را با بیان زیارات معرفی می کردند. مجموعه این زیارات و ادعیه به عنوان یک دائرة المعارف شیعه به حساب می آید و در بردارنده دلایل بسیار استوار در حقانیت ائمه اطهار و اهل بیت علیهم السلام می باشد.

الف) زیارت جامعه کبیره

این زیارت از مشهورترین ، برترین و شناخته شده ترین زیارات ائمه علیهم السلام است. شیعیان نسبت به خواندن آن بخصوص روزهای جمعه توجه خاصی دارند. شیخ طوسی (ره) در التهذیب و شیخ صدوق (ره) در الفقیه آن نقل کرده اند. علامه مجلسی (ره) در مورد صحت سند آن که به درجه قطع رسیده می گوید: «این زیارت دارای بهترین سند، عمیق ترین مفهوم، فصیح ترین الفاظ، بلیغ ترین معناو عالی ترین شأن است. امام هادی علیه السلام در این زیارت شاخصه ها و پایه های اصلی شیعه را بیان فرمودند.

ب) زیارت غدیریه

این زیارت به زیارت امیرالمؤمنین در عید غدیر خم معروف است. در سالی که معتصم امام علیه السلام را از مدینه به سامرا فراخواند، ایشان به زیارت امام علی علیه السلام در نجف اشرف رفته و این زیارت را قرائت کردند که در ضمن آن یکصد و پنجاه منقبت از مناقب امام علی علیه السلام بیان فرموده و از برخی مشکلات سیاسی و اجتماعی که ایشان را آزرده کرده بود، سخن گفتند.

این زیارت از زیباترین، اصیل ترین، بدیع ترین و پربارترین زیارت هاست. در زمانی این زیارت توسط امام هادی علیه السلام قرائت شد که امامت به فراموشی سپرده شده بود. امام هادی علیه السلام در ضمن زیارت با ترسیم مظلومیت امام علی علیه السلام و هشدار به مردم، آنان را از خواب غفلت بیدار می کند.

اصحاب امام هادی (ع)

• حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام: از سادات جلیل القدری است که نسب شریفش به امام حسن مجتبی علیه السلام می‌رسد. او از نظر علمی و عقیدتی مورد تایید امام هادی علیه السلام بود.
• حسین بن سعید اهوازى: او یکی از یاران امام رضا و امام جواد و امام هادی علیهم السلام است. وی از مشایخ جلیل القدر روایتی بشمار می‌آید و روایات وی از اعتبار و شهرت خاصی در میان فقهای شیعه برخوردار است.
• علی بن مهزیار اهوازی: از فق‌ها و محدثان و دانشمندان نامور شیعه و از اصحاب سه امام یعنی امام رضا و امام جواد و امام هادی علیهم السلام محسوب می‌شود.
• علی بن جعفر همانی: وی مردی ثقه و دانشمند بود و وکالت امام هادی و امام حسن عسکری علیهم السلام را بر عهده داشت
• ابراهیم بن عبده نیشابورى: او از اصحاب امام هادى علیه السلام و پس از آن حضرت وکیل امام حسن عسکری علیه السلام در نیشابور بود
• فضل بن شاذان: از متکلمان بزرگ شیعه در قرن سوم هجری است.
• عثمان بن سعید عمروی: او معتمد در نزد امام على‌النقى و امام حسن عسکری (ع) و وکیل ایشان در زمان حیات ایشان بود و اولین از نواب اربعه امام زمان (عج) محسوب می‌شود.
• ایوب بن نوح: او وکیل امام هادی علیه السلام و امام حسن عسکری علیه السلام بود و روایات زیادی از امام هادی علیه السلام نقل کرده است. امام هادی علیه السلام در مورد او به عمرو بن سعید مدائنی فرمود:‌ای عمرو! اگر دوست داری به مردی از اهل بهشت بنگری به این مرد (ایوب بن نوح) بنگر.
• ابراهیم بن محمد همدانى
• حسن بن راشد مکنی به ابوعلی
• حسن بن علی ناصر
• ابراهیم بن داود هاشمى یعقوبى

روز شهادت امام هادی (ع)

تاریخ شهادت امام هادی (ع) منبع دقیقی ندارد، اما از مطالب آمده تاریخ ۳ رجب سال 254 هجری قمری را تاریخ شهادت ایشان می گویند و قاتل ایشان را معتمد عباسی می دانند و برخی دیگر معتز عباسی را در شهادت امام هادی (ع) مقصر می دانند.

آنچه مطالعه خواهید کرد: تحقیق و داستان درباره امام جواد (ع) برای دانش آموزان

مرقد امام هادی (ع)

پس از شهادت امام هادی (ع) فرزند بزرگوار ایشان امام حسن عسکری (ع) برای ایشان نماز خواندند و در خانه ای که ایشان زندانی بودند و در سامرا دفنشان کردند، که بعد از آن محل دفن ایشان تبدیل به حرمی برای زیارت عاشقان آن حضرت تبدیل شد.

حدیث امام هادی (ع)

• شکرگزاری از نعمت، از خود نعمت بهتر است چون نعمت متاع دنیای فانی است و لکن شکر، نعمت جاودانه آخرت است.
• کسی که از خدا بترسد از او می‌ترسند و کسی که از خدا اطاعت کند از او اطاعت خواهند کرد.
• حسد، نیکویی‌ها را نابود سازد، و دروغ، دشمنی آورد، و خود پسندی مانع از طلب دانش و خواهان خواری و جهل گردد، و بخل ناپسندیده‌ترین خلق و خوی است، و طمع خصلتی ناروا و ناشایست است.
• فروتنی آن است که با مردم چنان کنی که دوست داری با تو چنان باشند.
• مردم در دنیا به وسیله ثروت و تجمّلات شهرت می یابند ولی در آخرت به وسیله اعمال محاسبه و پاداش داده خواهند شد.
• همانا اموال حرام، رشد و نمو ندارد و اگر هم احیاناً رشد کند و زیاد شود برکتی نخواهد داشت و با خوشی مصرف نمی‌گردد.

سخن آخر

امام هادی (ع) با خفقان شدید در زمان خود مواجه بودند، اما هیچ گاه از وظایف خود عقب ننشستند. به منظور آشنایی با معارف امام حسن عسکری، فرزند امام هادی (ع)، نگاهی به چند حدیث از امام حسن عسکری (ع) با ذکر منبع نیز بیاندازید. شما کدام یک از ویژگی‌های امام هادی (ع) را برجسته تر از بقیه ویژگی‌ها می‌دانید؟ دیدگاه‌ها و نظراتتان را با ما و دیگر مخاطبان ستاره درمیان بگذارید.

نوشته زندگینامه امام هادی از تولد تا شهادت + همسر و فرزندان اولین بار در ناجی بلاگ. پدیدار شد.